Pupuh sunda dan jenis nya

Pupuh adalah bentuk sastra sunda yang berbentuk puisi, yang memiliki jumlah suku kata dan rima tertentu di setiap barisnya. ( guru wilangan, guru lagu, dan watek). Guru wilangan adalah jumlah engang (suku kata) tiap padalisan (larik/baris). Guru lagu adalah sora panungtung (bunyi vokal akhir) tiap padalisan. Sedangkan watek adalah karakteristik isi pupuh. Terdapat 17 jenis pupuh, masing-masing memiliki sifat tersendiri dan digunakan untuk tema cerita yang berbeda.

·         Asmarandana, bertemakan birahi, cinta kasih seseorang kepada kekasih, sahabat, maupun keluarga.

·         Balakbak, bertemakan lawak, banyolan tentang kehidupan sehari-hari.

·         Dandanggula, bertemakan ketenteraman, keagungan, kegembiraan.

·         Durma, bertemakan kemarahan, kesombongan, semangat.

·         Gambuh, bertemakan kesedihan, kesusahan, kesakitan.

·         Gurisa, bertemakan khayalan seseorang.

·         Juru demung ,bertemakan kebingungan, masalah kehidupan.

·         Kinanti, bertemakan penantian seseorang.

·         Lambang, bertemakan lawak dengan aspek renungan.

·         Magatru, bertemakan penyesalan.

·         Maskumambang,  bertemakan kesedihan yang mendalam, rasa prihatin.

·         Mijil, bertemakan kesedihan yang menimbulkan harapan.

·         Pangkur, bertemakan perasaan sebelum mengemban sebuah tugas berat.

·         Pucung, bertemakan rasa marah pada diri sendiri.

·         Sinom, bertemakan kegembiraan.

·         Wirangrong, bertemakan rasa malu akan tingkah laku sendiri.

·         Ladrang, bertemakan sindiran.

Contoh Pupuh Beserta Guru Lagu Dan Guru Wilangannya :

1. Asmarandana

Di bangun oleh 7 (tujuh) padalisan Guru Lagu dan guru wilangan nya (8-i, 8-a, 8-é/o, 8-a, 7-a, 8-u, 8-a). 

Conoh :

Éling-éling mangka éling [8-i]
rumingkang di bumi alam [8-a]
darma wawayangan baé [8-é]
raga taya pangawasa [8-a]
lamun kasasar lampah [7-a]
napsu nu matak kaduhung [8-u]
badan anu katempuhan [8-a]

2. Balakbak

Di bangun oleh 3 (tiga) padalisan Guru lagu dan guru wilangan nya  (15-é, 15-é, 19-é).

Contoh :

Aya warung sisi jalan ramé pisan, Citaméng [15-é]
Awéwéna luas-luis geulis pisan, ngagoréng [15-é]
Lalakina lalakina los ka pipir nyoo monyét, nyangéréng [19-é]

3. Dangdanggula

Di bangun oleh 10 (sepuluh) padalisan  guru lagu dan guru wilangan nya (10-i, 10-a, 8-é/o, 7-u, 9-i, 7-a, 6-u, 8-a, 12-i, 7-a).

Contoh :

Méga beureum surupna geus burit [10-i]
ngalanglayung panas pipikiran [10-a]
cikur jangkung jahé konéng [8-é]
naha teu palay tepung [7-u]
simabdi mah ngabeunying leutik [9-i]
ari ras cimataan [7-a]
gedong tengah laut [6-u]
ulah kapalang nya béla [8-a]
paripaos gunting pameulahan gambir [12-i]
kacipta salamina [7-a]

4. Durma

Di bagun oleh 7 (tujuh) padalisan, guru lagu dan guru wilangan nya (12-a, 7-i, 6-a, 7-a, 7-i, 5-a, 7-i).

Contoh :

Moal ngejat sanajan ukur satapak [12-a]
geus dipasti ku jangji [7-i]
mun tacan laksana [6-a]
numpes musuh sarakah [7-a]
henteu niat seja balik [8-i]
najan palastra [5-a]
mati di médan jurit [7-i]

5. Gambuh

Di bangun oleh 5 (lima) padalisan, guru lagu dan guru wilangan nya (7-u, 10-u/i, 12-i, 8-u, 8-o).

Contoh :

Ngahuleng banget bingung [7-u]
henteu terang ka mana nya indit [10-i]
turug-turug harita téh enggeus burit [12-i]
panon poé geus rék surup [8-u]
keueung sieun aya méong [8-o]

6. Gurisa

Di bangun oleh 8 (delapan) padalisan guru lagu dan guru wilangan nya (8-a, 8-a, 8-a, 8-a, 8-a, 8-a, 8-a, 8-a). 

Hayang teuing geura beurang (8-a)
geus beurang rék ka Sumedang (8-a)
nagih kanu boga hutang (8-a)
mun meunang rék meuli soang (8-a)
tapi najan henteu meunang (8-a)
teu rék buru buru mulang (8-a)
rék tuluy guguru nembang (8-a)
jeung diajar nabeuh gambang (8-a)

7. Jurudemung

Di bangun oleh 5 (lima) padalisan, guru lagu dan guru wilangan nya (8-a, 8-u, 6-i, 8-a, 8-u).

Contoh :

Mungguh nu hirup di dunya [8-a]
ku kersaning anu Agung [8-u]
geus pinasti panggih [6-i]
jeung dua rupa perkara [8-a]
senang paselang jeung bingung [8-u]

8. Kinanti

Di bangun oleh 6 (enam) padalisan guru lagu dan guru wilangan nya (8-u, 8-i, 8-a, 8-i, 8-a, 8-i).

Contoh :

Budak leutik bisa ngapung [8-u]
babaku ngapungna peuting [8-i]
nguriling kakalayangan [8-a]
néangan nu amis-amis [8-i]
sarupaning bungbuahan [8-a]
naon baé nu kapanggih [8-i]

9. Ladrang

Di bangun oleh  4 (empat) padalisan, guru lagu dan guru wilangan nya  (10-i, 8-a, 8-i, 12-a).

Contoh :

Aya hiji rupa sato leutik [10-i]
éngkang-éngkang, éngkang-éngkang [8-a]
sok luluncatan di cai [8-i]
ari bangun arék sarupa jeung lancah [12-a]

10. Lambang

Di bangun oleh 4 (empat) padalisan guru lagu lagu dan guru wilangan nya (8-a, 8-a, 8-a, 8-a).

Contoh :

Nawu kubang sisi tegal [8-a]
nyair bogo meunang kadal [8-a]
atuh teu payu dijual [8-a]
rék didahar da teu halal [8-a]

11. Magatru

Dibangun oleh 5 (lima) padalisan, guru lagu dan guru wilangan nya (12-u, 8-i, 8-u, 8-i, 8-o). 

Contoh :

Majalaya Ciparay Banjaran Bandung [12-u]
Kopo reujeung Cisondari [8-i]
Cicaléngka Ujungberung [8-u]
Rajamandala Cimahi [8-i]
Lélés Limbangan Tarogong [8-0]

12. Maskumambang

DSi bangun oleh 4 (empat) padalisan guru lagu dan guru wilangan nya (12-i, 6-a, 8-i, 8-a).

Contoh :

Hé manusa mana kaniaya teuing [12-i]
teu aya rasrasan [6-a]
kaula maké disumpit [8-i]
naha naon dosa kula [8-a]

13. Mijil

Di bangun oleh 6 (genep) padalisan Guru lagu dan guru wilangan nya  (10-i, 6-o, 10-e, 10-i, 6-i, 6-u).

Contoh ;

Mesat ngapung puta sang Arimbi [10-i]
jeung méga geus awor [6-o]
beuki lila beuki luhur baé [10-é]
larak-lirik ningali ka bumi [10-i]
milari sang rayi [6-i]
Pangéran Bimanyu [6-u]

14. Pangkur

Di bangun oleh 7 (tujuh) padalisan guru lagu dan guru wilangan nya (8-a, 11-i, 8-u, 7-a, 12-u, 8-a, 8-a). 

Contioh :

Seja nyaba ngalalana [8-a]
ngitung lembur ngajajah milang kori [12-i]
henteu puguh nu dijugjug [8-u]
balik paman sadaya [7-a]
nu ti mana tiluan semu rarusuh [12-u]
Lurah bégal ngawalonan [8-a]
Aing ngaran Jayapati [8-i]

15. Pucung

Di bangun oleh 4 (empat) padalisan, guru lagu dan guru wilangan nya (12-u, 6-a, 8-é/o, 12-a).

Contoh :

Lutung buntung luncat kana tunggul gintung [12-u]
monyét loréng leupas [6-a]
luncat kana pager déngdék [8-é]
bajing kuning jaralang belang buntutna [12-a]

16. Sinom

Di bangun oleh 9 (sembilan) padalisan, guru lagu dan guru wilangan nya  (8-a, 8-i, 8-a, 8-i, 7-i, 8-u, 7-a/8-a, 8-i, 12-a). 

Contoh :

Warna-warna lauk émpang [8-a]
aya nu sami jeung pingping [8-i]
pagulung patumpang-tumpang [8-a]
Ratna Rengganis ningali [8-i]
warnaning lauk cai [7-i]
lalawak pating suruwuk [8-u]
sepat patingk(ar)océpat [7-a (8-a)]
julung-julung ngajalingjing [8-a]
sisi balong balingbing sisi balungbang [12-a]

17. Wirangrong

Di bangun oleh 6 (enam) padalisan Guru lagu dan guru wilangan nya (8-i, 8-o, 8-u, 8-i, 8-a, 8-a).

Contoh :

Barudak mangka ngalarti [8-i]
ulah rék ka dalon-dalon [8-o]
enggong-enggon nungtut élmu [8-u]
mangka getol mangka tigin [8-i]
pibekeleun saréréa [8-a]
modal bakti ka nagara [8-a]